نوشته شده توسط : پری اسدی

  

زهرا عالمي نژاد
دانشجوي كارشناسي كتابداري واطلاع رساني
مقدمه:
تاريخ تمدن بشر حاكي از آن است كه كتابخانه ها جزء اصلي جوامع متمدن بوده اند. كتابخانه ها به وجود آمده اند تا در زمان هاي مختلف به نيازهاي گوناگون جوامع پاسخگو باشند و نوع، خصوصيات، اهداف، وظايف و خدمات آنها با توجه به نيازهاي جوامعي كه در خدمت آنها بوده اند تعيين شده است. هر گاه شرايط و رشد كتابخانه در جامعه اي فراهم آمده آن جامعه مراتب ترقي را يكي بعد از ديگري طي كرده و هر زمان كه به هر دليلي كتابخانه ها در كنج انزوا و بي مهري قرار گرفته اند، سير قهقرايي جامعه هم آغاز گرديده است. نتيجه اينكه كتابخانه ها اگر خالق تمدن نبوده اند، به طور قطع در بوجود آمدن آن نقش مؤثري ايفا كرده اند. در عصر حاضر هم كتابخانه سهم بسزايي در توسعه اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي جامعه داشته و نقش مهمي در حفظ و پيشرفت فرهنگ، آموزش رسمي و خودآموزي و غني كردن اوقات فراغت ايفا كرده است.
كتابخانه در جامعه اي كه دانش و وسايل ارتباطي آن مرتباً در حال پيچيده شدن است بايد نقش مؤثرتري ايفا كند. (9: 10)
كتابخانه عمومي از نظر ايفلا پديده گسترده جهاني است و در انواع مختلف جوامع و فرهنگها و در مراحل متفاوت توسعه يافت مي شوند. كتابخانه هاي عمومي دسترسي به دانش و اطلاعات و آثار خيالي را از طريق گروه وسيعي از منابع و خدمات فراهم مي كنند و براي همه افراد بدون توجه به نژاد، مليت، سن، جنس، مذهب، زبان، وضعيت جسمي و معيشتي و... در دسترس هستند. (1: 103)
اهداف كتابخانه هاي عمومي
اهداف كتابخانه هاي عمومي را به طرق مختلف دسته بندي كرده اند، يكي از اين دسته بنديها چهار هدف اصلي الف) آموزش و پرورش ب) مدنيت و تمدن آفريني ج) ياري رساني درمشاغل د) تفريح و سرگرم سازي را مطرح مي سازد.
اعلاميه رسمي انجمن كتابداران آمريكا كه در سال 1956 منتشر شده، هدفهاي كتابخانه ها، بويژه كتابخانه هاي عمومي را به ترتيب زير تعيين كرده است:
1)كمك به توسعه و اعتلاي دانش.
2)استفاده از اوقات فراغت براي بهسازي رفتار شخص به عنوان عضوي از جامعه.
3)شناخت و دريافت هنر.
4)اعتلاي قدرتهاي خلاق و روحي.
5)دادن توانايي بيشتر براي انجام امور روزمره و كار.
6)ارائه برداشتي صحيح از قيود و فشارهاي اجتماعي و سياسي.
7)كمك به فرد براي اين كه عضو بهتري براي جامعه و خانه باشد.
8)همگام بودن با پيشرفتهايي كه در زمينه دانش به وجود مي آيد.
9)خود آموزي دائم. (9: 47 - 49)
وظايف كتابخانه هاي عمومي:
كتابخانه عمومي براي دستيابي به اهداف خود وظايفي به شرح زير را بر عهده دارد:
1. تهيه و گردآوري كتاب و ساير مواد كتابخانه اي برحسب نياز و تقاضاي جامعه.
2. آماده سازي و تنظيم مواد گردآوري شده به منظور سهولت در دسترسي.
3. فراهم آوردن شرايط و تسهيلاتي كه استفاده از منابع كتابخانه را امكان پذير سازد.
4. كمك به مراجعان دريافتن موارد مورد نياز خود در كتابخانه.(9: 49 ؛50)
خدمات جنبي در كتابخانه هاي عمومي:
كتابخانه با تهيه و تدارك انواع گوناگوني از خدمات نقش مهمي در جامعه ايفا مي كند. از جمله اين خدمات، خدمات جنبي كتابخانه است.
هدف و مقصود از خدمات جنبي، سوق دادن كتابخانه به سوي يك مركز اجتماعي، فرهنگي و علمي است كه مطالعه در جامعه را تشويق و ترغيب مي كند. پس مي توان گفت هدف اساسي خدمات جنبي تبديل افرادي بيگانه با كتاب به افرادي كتابخوان است. اين نوع خدمات تمايل و توجه مردم را به مطالعه كردن جلب مي كند و كتابخواني را در جامعه رواج مي دهد.خدمات جنبي كتابخانه ممكن است به شكل هاي زير صورت پذيرد:
1) تشكيل گروههاي كتابخواني
2) ترتيب دادن برنامه كتابخواني از كتابها يا ديگر مواد خواندني براي بي سوادان
3) اختصاص مكاني به انجمن هاي علمي و ادبي محلي براي اين كه آنها جلسات خود را در آن مكان تشكيل دهند.
4) ترتيب دادن سخنراني ها و گفت و شنودهاي عمومي به وسيله افراد برجسته.
5) ترتيب دادن نمايشنامه، نمايش خيمه شب بازي، كنسرت موسيقي، نمايش فيلم و شعبده بازي و غيره.
6) برپا كردن جشن ها و جشنواره هاي ملي و مذهبي.
7) ترتيب دادن نمايشگاه كتاب.
8) ترتيب دادن نمايشگاههاي مربوط به رويدادهاي مختلف (محلي، منطقه اي، ملي يا بين المللي)
9) ترتيب دادن ساعات قصه گويي براي بچه ها (9: 54؛ 55)
تمام ساختمان هاي كتابخانه هاي عمومي بايد براي برآوردن نيازهاي ده الي بيست سال آينده طرح ريزي شوند و تا آنجايي كه بتوان پيش بيني كرد، بايد تغييرات ايجاد شده را در تعداد و مشخصات افرادي كه كتابخانه در خدمت آنها خواهد بود، در نظرگرفت. در صورت لزوم، توسعه ساختمان در آينده بايد امكان پذير باشد و طرح ساختمان بايد اين توسعه را براي آينده در نظر بگيرد. در داخل ساختمان، طرح و نقشه آن – از جمله تنظيم نور، حرارت و ساير خدمات فني – بايد حداكثر امكانات را از فضاي محل كسب كرده و مخصوصاً در قسمتمهايي كه در اختيار مردم است از اين امكانات به بهترين وجه استفاده شود. (8: 77)
در طراحي و ساختن كتابخانه عمومي موارد زير بايد مورد توجه و دقت كارگروه ساختمان كتابخانه قرار گيرد:
1) ساختمان كتابخانه عمومي بايد ترجيحاً در فضاهاي نسبتاً وسيع، بويژه داخل پارك ها تأسيس شود تا بتوان امكان جذب و توجه مراجعه كنندگان بيشتري را فراهم آورد.
2) كتابخانه بايد دسترس پذير و در محل هاي عمومي و مسيرهاي اصلي رفت و آمد مردم و يا نزديك ديگر مكانهاي فرهنگي باشد.
3) در برنامه هاي جامع شهري بايد محل كتابخانه ها پيش بيني شود
4) در تعيين محل كتابخانه بايد افزايش و رشد جمعيت شهري در هر منطقه پيش بيني شود تا بتوان نياز به كتابخانه در هر محل را به صورت دقيق تعيين نمود. در خصوص افزايش جمعيت، بايد ميزان مهاجرت از روستاها و شهرهاي ديگر نيز برآورد شود تا بتوان تعداد كتابخانه ها را براساس رشد واقعي جمعيت پيش بيني كرد.
5) در تعيين محل ساختمان كتابخانه بايد از تأسيس مراكز فرهنگي ديگر نيز اطلاع يافت. همجواري و نزديكي مراكز فرهنگي و كتابخانه ها نقش مؤثري در جذب افراد بيشتر به كتابخانه و ارتقاء فرهنگ يك جامعه دارد.
6) در كتابخانه هاي عمومي بايد امكان فعاليتهاي فرهنگي فوق برنامه فراهم شود. بنابراين در طراحي كتابخانه بايد سالن هاي همايش، محل مخصوص نمايشگاه هاي كتاب، اتاق مخصوص نقاشي، قصه گويي، تئاتر و غيره پيش بيني و ساخته شود.
7) با توجه به گسترش و توسعه فن آوري هاي نوين اطلاعاتي و علاقه زياد مردم بويژه كودكان و نوجوانان به استفاده از اين امكانات مخصوصاً شبكه اينترنت، ضروري است محل مناسبي براي استفاده راحت از رايانه ها در كتابخانه هاي عمومي طراحي شود. (6: 86)
 
نتيجه گيري:
كتابخانه ها سازمانهايي فرهنگي – خدماتي هستند كه در صدد تأمين نيازهاي اطلاعاتي و علايق مطالعاتي استفاده كنندگانند قانون دوم علوم كتابداري كه رانگاناتان اعلام كرده است: (هر كتابي خواننده اش) بر اين نكته تأكيد دارد كه كتابخانه و خدمات اطلاعاتي به همه مردم اعم از تحصيل كرده يا عامي، ثروتمند يا فقير، سالم يا بيمار، معلول و غيره تعلق دارد. به طور كلي كتابخانه ها از هر نوع كه باشند در روشنگري شهروندان سهم بسزايي دارند و در خدمت افراد و گروهها، علايق فرهنگي، آموزشي يا حرفه اي هستند.
كتابخانه ها مي توانند نقش مهمي در توسعه هر كشور داشته باشند. توسعه فرآيندي است كه به صورت خود به خود صورت نمي گيرد بلكه طي زمان و با برنامه ريزي هاي سنجيده و دقيق و نه الزاماً سفت و سخت به دست مي آيد.
عوامل مؤثر در توسعه عبارتند از: دسترسي به اطلاعات علمي، آموزش و پرورش، سواد و فناوري.
كشورهاي در حال توسعه مي توانند در برنامه ريزي هاي توسعه، متناسب با خصوصيات و اهداف خود از تجارب مفيد كشورهاي پيشرفته استفاده كنند. در اين ميان كتابداري مي تواند در توسعه فرهنگ، آموزش و پرورش، سواد و فناوري نقش مؤثري داشته باشد. متأسفانه در كشورهاي در حال توسعه، كتابخانه ها به دو مسأله مهم جامعه يعني سواد آموزي و آموزش همگاني كمتر توجه كرده اند.
آموزش همگاني به مفهوم كم كردن شكاف اطلاعاتي بين فقرا و ثروتمندان و به معني دسترسي به فناوري اطلاعات و درك اهميت اطلاعات از سوي توده هاي جامعه است كه كتابداران مي توانند به اين امر كمك فراواني كنند. (11: 83؛ 84)
نقش كتابخانه عمومي حساستر از ساير انواع كتابخانه است، زيرا مراجعان آن از اقشار گوناگون جامعه اند. كتابخانه عمومي بدون تبعيض و تعصب در اختيار تمام كساني است كه مي خواهند از آن استفاده كنند. به عبارتي تمام كساني كه توان خواندن دارند، پيوسته به عرضه مطالب خواندني متناسب با نيازشان نيازمندند و كتابخانه تنها نهادي است كه توان بر طرف كردن اين نياز فرهنگي را دارد. (11: 84)
 
 
1.        اشرفي ريزي، حسن. درآمدي بر مطالعه و نقش خدمات ويژه كتابخانه هاي عمومي. تهران: چاپار، 1383.
2.        شريف مقدم، هادي. ساختمان و تجهيزات كتابخانه. تهران: دانشگاه پيام نور، 1386.
3.        كمبل، اچ. سي. توسعه نظام ها و خدمات كتابخانه هاي عمومي. ترجمه علي شكوئي. تهران : دبيرخانه هيأت امناي كتابخانه هاي عمومي كشور، 1371.
 
4.        مختاري معمار، حسين. درآمدي بر كتابداري. تهران: قو، 1382.
و كتابدار كتابخانه عمومي آيت ا... العظمي خامنه اي

 

 



:: برچسب‌ها: کتابخانه عمومی , وظایف ,
:: بازدید از این مطلب : 91
|
امتیاز مطلب : 5
|
تعداد امتیازدهندگان : 1
|
مجموع امتیاز : 1
تاریخ انتشار : جمعه 22 دی 1391 | نظرات ()

صفحه قبل 1 صفحه بعد